Danh mục sản phẩm Hội chứng bàn tay bàn chân khi sử dụng thuốc điều trị ung thư- cách xử trí
Hội chứng bàn tay – bàn chân còn được gọi là là ban đỏ dị cảm bàn tay – bàn chân. Là một tác dụng phụ của một số liệu pháp điều trị ung thư. Hội chứng bàn tay bàn chân gây đỏ, sưng, và đau tại lòng bàn tay bàn chân. Đôi khi là bọng nước. Hội chứng bàn tay bàn chân thỉnh thoảng xảy ra tại một số vị trí khác của da, như vùng gối hay khuỷu tay. Nhưng các vị trí này ít gặp hơn.
Triệu Chứng của hội chứng bàn tay bàn chân
Triệu chứng nhẹ hay trung bình của hội chứng bàn tay bàn chân bao gồm:
- Đỏ như bị bỏng
- Sưng
- Cảm giác tê rần như kiến bò hay bỏng rát
- Đau hoặc nhạy cảm khi chạm
- Căng quá mức vùng da
- Vùng chai dày và bọng nước ở lòng bàn tay hoặc bàn chân
Triệu chứng của hội chứng bàn tay bàn chân nghiêm trọng bao gồm:
- Rạn da, bong da.
- Bỏng nước, loét, hay đau nhức trên da
- Đau nặng
- Khó đi lại hay sử dụng tay
Nguyên nhân của hội chứng bàn tay – bàn chân:
Một số thuốc trong điều trị ung thư ảnh hưởng lên sự tăng trưởng của các tế bào da hay mạch máu nhỏ ở bàn tay và bàn chân. Điều này dẫn đến hội chứng bàn tay – bàn chân. Một khi thuốc thoát ra khỏi mạch máu, gây tổn thương đến các mô xung quanh. Gây ra các triệu chứng thay đổi từ đỏ và sưng cho đến các vấn đề về đi lại.
(a)Một số hợp chất hóa trị có thể gây ra hội chứng bàn tay bàn chân bao gồm có:
- Capecitabine (Xeloda)
- Cyratabine
- Docetaxel (Taxotere)
- Doxorubicin
- Fluorouracil (5FU)
- Floxuridine
- Idarubicin
- Liposomal doxorubicin
- Paclitaxel (Taxol)
- Vemurafenib (Zelboraf)
(b)Một số liệu pháp đích có khả năng gây ra hội chứng bàn tay – bàn chân bao gồm có:
- Axitinib (Inlyta)
- Cabozantinib (Cabometyx, Cometriq)
- Regorafenib (Stivarga)
- Sorafenib (Nexavar, Sorafenat)
- Sunitinib (Sutent)
- Pazopanib (Votrient)
Không phải mọi người sử dụng các thuốc này đều hình thành hội chứng bàn tay bàn chân. Mức độ nghiêm trọng của hội chứng này có thể khác nhau giữa các bệnh nhân. Thậm chí giữa các bệnh nhân sử dụng cùng thuốc, cùng mắc bệnh lý ung thư tương tự nhau có thể không có triệu chứng giống nhau
Dự phòng và quản lý hội chứng bàn tay bàn chân
Hội chứng bàn tay bàn chân thường nặng lên trong vòng 6 tuần đầu sau điều trị với liệu pháp đích. Với hóa trị, thường xảy ra sau 2-3 tháng.
Nếu phát hiện ra các dấu hiệu sớm của hội chứng bàn tay bàn chân, hay nếu thấy rằng triệu chứng nặng dần lên, cần lên kế hoạch thay đổi kế hoạch đều trị và điều trị các triệu chứng trên bệnh nhân. Một số tips sau có thể giúp:
- Hạn chế sử dụng nước nóng lên bàn tay và bàn chân khi tắm hoặc khi rửa chén bát.
- Tắm bằng nước mát. Chặm nhẹ, cẩn thận để làm khô da sau khi tắm hay rửa chén.
- Làm mát bàn tay và bàn chân. Sử dụng túi chườm đá, nước mát, hoặc khăn ẩm trong vòng 15-20 phút mỗi lần. Tránh đặt đá trực tiếp lên da.
- Tránh các nguồn nhiệt, bao gồm có phòng tắm hơi, ngồi dưới ánh mặt trời hay ngồi trước cửa sổ đang có nắng rọi vào.
- Tránh các hoạt động gây tác động hay chà xát lên bàn tay hay bàn chân trong suốt 6 tuần đầu của liệu trình điều tr. Bao gồm có chạy bộ, tập aerobic, và các môn thể thao như tennis, cầu lông.
- Tránh tiếp xúc với các hóa chất được sử dụng trong giặt hay làm sạch nhà.
- Tránh sử dụng găng tay cao su hay nhựa để tiếp xúc với nước nóng. Sử dụng găng tay cotton trắng phía trong găng tay cao su sẽ giúp tránh được tác động của nhiệt lên tay.
- Tránh sử dụng các dụng cụ khiến tạo áp lực lên bàn tay. Như các dụng cụ làm vườn, dao, và tua – vít.
- Sử dụng các kem dưỡng da để giữ độ ẩm cho bàn tay. Tránh chà sát hay massage mỹ phẩm vào lỏng bàn tay bàn chân. Điều này có thể tạo nên ma sát.
- Mặc áo quần, giày dép rộng rãi.
- Cố gắng không đi chân trần. Sử dụng dép mềm và tất dày để giảm ma sát với bàn chân
- Loại bỏ các vùng chai và móng dày trước khi bắt đầu điều trị ung thư.
Điều trị hội chứng bàn tay bàn chân
Khi sử dụng các thuốc được cho là có khả năng gây ra hội chứng bàn tay bàn chân, các thuốc kháng viêm tại chỗ có thể hỗ trợ. Bao gồm có kem corticoid như clobetasol hay halobetasol (Ultravate). Ngoài ra, có thể giảm liều hóa trị hoặc thay đổi lịch hóa trị. Đôi khi có thể cần tạm dừng hóa trị cho đến khi các triệu chứng của hội chứng bàn tay bàn chân cải thiện.
Các lựa chọn sau có thể được sử dụng để điều trị hội chứng bàn tay bàn chân:
- Giảm đau tại chỗ, như lidocaine. Có thể sử dụng dưới dạng kem hoặc miếng dán lên vùng đau tại bàn tay và bàn chân
- Sử dụng các kem dưỡng ẩm. Thành phần có urea, acid salicylic hay ammonium lactate cho thấy hiệu quả nhất
- Giảm đau, như ibuprofen, naproxen, và celecoxib (Celebrex).
- Chườm túi đá dưới lòng bàn tay bàn chân trong khi hóa trị được áp dụng để dự phòng hội chứng bàn tay bàn chân do paclitaxel, docetaxel, hay doxorubicin.
Tác giả bài viết: Dược sĩ Đỗ Thế Nghĩa, Đại Học Dược Hà Nội
